Prijsuitreiking van het Koningin Mathilde Fonds 2015

Toespraak van Hare Majesteit de Koningin bij de Prijsuitreiking van het Koningin Mathilde Fonds, Koninklijk Paleis, 7 mei 2015 - "Een positieve kijk op de toekomst"

 

Excellenties,

Dames en heren,

Beste jongeren,

 

Het welbevinden van kinderen en jongeren is al lang een aandachtspunt van het Fonds dat mijn naam draagt. Mijn eigen opgroeiende tieners maken mij bovendien nog gevoeliger voor de eenzijdige manier waarop de maatschappij soms naar jongeren kijkt. Onze samenleving zorgt nog al te vaak voor een beeld dat we volgens mij hoognodig moeten bijstellen.

Vandaag de dag lijkt het erop dat de jeugd niet langer de tijdsperiode is wanneer alles mogelijk lijkt. Enquêtes en peilingen hangen vaak het beeld op van een jeugd die zwaarmoedig, pessimistisch en ontgoocheld is. Veel jongeren geven immers aan dat ze teleurgesteld zijn door de samenleving. Uit een recente peiling blijkt dat een op de twee jongvolwassenen geen doel in het leven zou hebben en dat drie vierde van de respondenten zich eenzaam zou voelen. Erger nog: een op drie zou zich door de samenleving uitgesloten voelen. Cijfers bezorgen hun overigens heel wat argumenten: het aantal werkloze jongeren ligt in België te hoog. Ieder jaar verlaat meer dan tien procent van de jongeren de schoolbanken zonder enig diploma. Kinderarmoede blijft onrustwekkend hoog.

Dat sociaal afhaken vormt een echte bedreiging voor de toekomst, zowel die van de jongeren als die van de hele samenleving. Dat kan leiden tot fatalisme, demotivatie, een gevoel van uitsluiting, wat allemaal in de weg staat van het « samen leven » dat noodzakelijk is voor de evolutie van elke maatschappij. Dit is des te meer het geval voor de jongeren die op sociaal vlak het kwetsbaarst zijn.

Voor sommigen onder hen is het nog moeilijker om in de maatschappij een plaats te vinden die hun enige waardering oplevert. Het gaat om degenen die, vaak vanaf hun prille jeugd, met allerlei moeilijkheden werden geconfronteerd: jongeren die het niet gewoon zijn op te komen voor hun mening, voor wie het geen evidentie is tot de juiste sociale netwerken te behoren of aan activiteiten deel te nemen die hen doen openbloeien... Door hun met hindernissen bezaaide sociaal traject hebben zij het nog moeilijker om hun rol als verantwoordelijke burger actief op te nemen en antwoorden te vinden op fundamentele vragen zoals "In welke maatschappij wil ik graag leven? Hoe kan ik mijn leven zin geven? Waar vind ik de energie om vooruit te gaan?".

Het is dan ook van het allergrootste belang ervoor te zorgen dat de capaciteiten van jongeren kunnen ontwikkelen. Dat jongeren dromen kunnen koesteren en in alle vrijheid hun talenten kunnen ontplooien, is dat immers niet de normaalste zaak van de wereld? En toch zitten veel jongeren tegenwoordig met het gevoel dat ze leven in een maatschappij dat het motto "Doe alles wat je maar wil" verkondigt, maar eigenlijk bedoelt: "Zorg dat je jezelf redt". Spijtig genoeg is de verleiding dan groot om in zijn schulp te kruipen, om zich af te sluiten van die maatschappij waar men toch geen deel van kan uitmaken en om de rug toe te keren aan degenen die men voortaan als "anderen" beschouwt en met wie men niets meer deelt.

Dames en heren,

Net als de volwassenen volgen jongeren het nieuws. Zij zitten in een levensfase waarin ze erg gevoelig zijn voor negatieve berichten en voorspellingen, terwijl ze onverminderd horen hoe onzeker de toekomst is. We moeten deze negatieve beeldvorming doorbreken. Niemand weet wat de toekomst brengt, we kijken dus beter naar wat wél mogelijk is. En dat is precies waar het Fonds voor staat.

Jongeren hebben een doel nodig om voor te leven. Ze vinden dat makkelijker als ze durven dromen en ze vinden makkelijker de nodige gedrevenheid om dat doel te bereiken als ze de kans krijgen om hun talenten te ontwikkelen. Jongeren gaan geen uitdagingen uit de weg en ze verleggen graag hun grenzen. Jongeren zijn ook bereid een rol te spelen in de maatschappij. Laten we naar hen luisteren, want ze hebben goede ideeën. Vanuit hun eigen belevingswereld geven ze immers mee vorm aan de samenleving. Laten we ervoor zorgen dat jongeren een inspiratie kunnen zijn voor andere jongeren en een actief sociaal netwerk kunnen opbouwen waarin ze zich goed voelen.

Want door actief te participeren staan jongeren ook positiever tegenover de samenleving van de volwassenen.

Met deze positieve insteek in het achterhoofd, heeft de projectoproep van dit jaar speciale aandacht voor initiatieven waarin jongeren obstakels kunnen overwinnen, zodat ze voelen wat het betekent om in iets te slagen.

Onder de 207 ingediende projecten tonen heel wat initiatieven aan dat er bij jongeren op het terrein echt een wil is om een actieve rol te spelen in de maatschappij. Veel initiatieven steunden op de wil van de jongeren zelf om uiting te geven aan hun artistiek talent, om zelf een evenement te organiseren, om hun stem te laten horen over een of ander onderwerp, om leeftijdgenoten te helpen, ... En bovenal hebben we kunnen vaststellen dat de wil aanwezig was om zich de tools eigen te maken die kunnen leiden tot sociale en professionele autonomie. Het Fonds wou de jongeren in hun zoektocht naar autonomie zeer concrete steun bieden op een vernieuwende manier.

Ik begroet in het bijzonder de leerlingen van het College Saint-Michel Etterbeek en van het Koninklijk Atheneum Antwerpen, die hier met hun leerkrachten zijn. Zij waren dit jaar onze jongerenjury. Het feit dat we telkens met zo'n jongerenjury werken ligt mij na aan het hart. Ik heb niets dan lof gehoord over de inzet en de ernst waarmee de juryleden tijdens hun beraadslagingen - eensgezind - de keuze van de laureaat hebben bepaald.

Zij waren, net als ik, onder de indruk van hoe origineel de ingezonden projecten waren. Ik citeer enkele van hun reacties na afloop. Iemand zei: 'Het feit dat we medezeggenschap en zelfs beslissingsrecht kregen, is uniek'. Iemand anders schrijft: 'Onze stem wordt gewaardeerd. Ik hoop dat vele mensen in ons land die boodschap horen'.

Ik wil jullie, maar ook alle jongeren in ons land in ieder geval duidelijk zeggen: "Ja, jullie stem wordt gewaardeerd". Meer nog, ze is van cruciaal belang voor onze gezamenlijke toekomst.

De weddenschap die we bewust aangaan door te vertrouwen op de capaciteit van jongeren om zich in te zetten, om keuzes te maken over projecten die een impact zullen hebben op de maatschappij en op andere jongeren, is onze manier om te strijden tegen de verleiding om zich in zichzelf terug te trekken, tegen de schadelijke gevolgen van het sociaal afhaken waar we het daarnet over hadden. Hoe konden we dit efficiënter illustreren dan door concreet te laten zien dat jongeren de drijvende kracht achter acties kunnen zijn en daarbij beslissingsmacht kunnen uitoefenen?

Ik feliciteer nu al de laureaat - waarvan de naam over enkele ogenblikken wordt bekendgemaakt- voor zijn inzet in het belang van jongeren.

Om te besluiten citeer ik graag een uitspraak van Mahatma Gandhi die me bij deze gelegenheid bijzonder gepast lijkt: "The future depends on what you do today".

Ik dank u.