Openingstoespraak van Hare Majesteit de Koningin tijdens het tweede Het tweede “Symposium van Hare Majesteit de Koningin”
Tweede Symposium van Hare Majesteit de Koningin
DE MENTALE GEZONDHEID VAN OUDEREN
2 oktober 2024
Openingstoespraak van Hare Majesteit de Koningin
Koninklijke Academie voor Geneeskunde van België
Paleis der Academiën Brussel
Palais des Académies Bruxelles
Excellences,
Mesdames et messieurs,
Il y a deux ans, notre symposium portait sur la santé mentale des enfants et des adolescents. Cela répondait à une situation créée par le Covid, qui avait amené une certaine rupture du lien scolaire et social entre jeunes, avec tous les troubles psychiques qui en découlent.
Cette année, sur base de discussions avec l’Académie, il a semblé important que nous consacrions nos réflexions à la santé mentale des personnes âgées. Et cela pour plusieurs raisons:
D’abord, l’évolution démographique: on constate un vieillissement de la population en Belgique et dans de très nombreux pays à travers le monde. Les projections nous indiquent que dans 25 ans, un quart de la population en Belgique aura plus de 65 ans.
Deuxièmement, il faut admettre que cette problématique n’est pas suffisamment comprise et que les outils pour la traiter sont insuffisamment développés.
Les problèmes de santé mentale de la personne âgée ne sont pas seulement une version plus avancée des problèmes des jeunes ou des adultes. Les causes en sont spécifiques et les pathologies sont plus difficiles à cerner car la personne âgée va souvent combiner les problèmes de santé mentale avec des maladies chroniques ou un déclin des capacités cognitives. Trop souvent, on attribue des problèmes psychiques au processus naturel du vieillissement alors qu’il s’agit des conséquences, de la dépression par exemple.
Parmi les causes spécifiques , on peut citer la solitude, la déresponsabilisation, l’abus de médicaments et d’alcool, qui sont des facteurs très présents dans le profil du sénior qui connaît des troubles psychologiques ou psychiatriques.
Les conséquences des ces maladies mentales sont lourdes pour l’individu, car sa qualité de vie en est diminuée de même que son espérance de vie. Les taux de suicide sont élevés parmi les personnes âgées, avec la prévalence maximale parmi les hommes de plus de 85 ans. Mais c’est également coûteux pour le système de santé, qui sera amené à traiter des pathologies multiples par absence d’identification et de prévention.
Dames en Heren,
De afgelopen maanden bezocht ik meerdere woonzorgcentra voor ouderen, waar ik praatte met de bewoners en het personeel dat hen begeleidt.
Deze ontmoetingen hebben me veel geleerd over de verwachtingen van mensen die hun zelfstandige leven thuis hebben moeten inruilen voor een gemeenschappelijke leef- en zorgomgeving. Het eerste wat me trof, was het belang van het gevoel een rol te spelen in je eigen leven en nuttig te zijn voor een gemeenschap.
Een rol spelen in je eigen leven betekent dat je geraadpleegd wordt over de kwestie of je thuis blijft wonen of naar een woonzorgcentrum verhuist en betrokken wordt bij de organisatie van het dagelijkse leven, van de keuze van de maaltijden tot de planning van recreatieve bezigheden. De beslissing moet zo lang mogelijk bij de ouderen liggen.
Een manier om te blijven behoren tot de samenleving waaraan ouderen een leven lang hebben bijgedragen, is intergenerationele overdracht. Voorbeelden hiervan zijn de leesgrootmoeder die ’s namiddags verhaaltjes voorleest aan schoolkinderen of het voormalige kaderlid dat mentoring biedt aan jonge werkzoekenden. Deze interactie tussen verschillende generaties is niet alleen verrijkend voor de oudere, maar ook voor de jongere, die zowel geeft als ontvangt.
De voortzetting van maatschappelijk engagement is een efficiënt wapen in de bestrijding van eenzaamheid , een belangrijke oorzaak van mentale gezondheidsproblemen bij senioren. Een gebrek aan interactie leidt tot in zichzelf keren, verlies van belangstelling voor de buitenwereld en vaak ook depressie.
Het zou goed zijn alle 65-plussers een vragenlijst voor te leggen om mentale stoornissen te kunnen opsporen. Het is belangrijk dat alle senioren toegang hebben tot mentale gezondheidszorg. Dit is essentieel als we een inclusieve maatschappij willen. Een vroegtijdige diagnose en preventie zouden een veel efficiëntere aanpak mogelijk maken. We moeten de taboes doorbreken die verhinderen dat de maatschappij mentale gezondheid op dezelfde voet als fysieke gezondheid zet. Het gebeurt veel te vaak dat ouderen niet over hun angsten of momenten van depressie spreken, terwijl ze nochtans kunnen en moeten worden behandeld, net zoals dit bijvoorbeeld het geval is bij heupproblemen of verminderd gezichtsvermogen.
Op een colloquium dat ik eerder dit jaar bijwoonde in Luik leerde ik het belang van een integrale en persoonlijke aanpak van mentale gezondheidsproblemen. De voorgestelde therapieën waren lange tijd onvoldoende afgestemd op de individuele gevallen. Maar elke persoon is uniek en moet worden begeleid in functie van zijn achtergrond en zijn behoeften. We zijn immers niet allemaal gelijk wat gezondheid betreft en dit rechtvaardigt een behandeling op maat van elk individu.
Alle actoren die betrokken zijn bij de mentale gezondheid van ouderen moeten kunnen samenwerken, want de situatie van onze ouderen vergt vaak hulp van diverse aard.
Ce symposium doit être l’opportunité de sensibiliser les différents acteurs de la santé à la problématique spécifique de la santé mentale des personnes âgées et à la nécessité de coordonner les soins. Il faut reconnaître que cette dimension est , à ce jour , insuffisamment prise en compte au niveau de la formation des médecins, aides-soignants ou même au sein des maisons de retraite.
Il faudrait aussi insister sur la nécessité d’avoir plus de données statistiques afin de mieux pouvoir définir les approches pertinentes.
Ce symposium se veut aussi international. Il importe en effet d’échanger et d’apprendre les uns des autres. L’approche à l’égard du sénior dans une famille varie fortement en fonction des traditions culturelles. Ces différences doivent être une source d’inspiration.
Enfin, nous devons identifier les technologies nouvelles qui peuvent nous aider à prendre soin de la personne âgée en général et, de manière spécifique, pour garantir la meilleure santé mentale possible.
Mesdames et messieurs,
L’objectif ultime de nos discussions est que toute personne âgée puisse continuer à profiter d’une vie en bonne santé physique et mentale, à contribuer à la communauté, à partager amour et affection avec son entourage.
Faisons en sorte que ce symposium contribue à la réalisation de ces objectifs.
Je vous remercie.