Toespraak van Zijne Majesteit de Koning der Belgen ter gelegenheid van het staatsbezoek van Zijne Excellentie Marcelo Rebelo de Sousa, President van de Portugese Republiek, Kasteel van Laken, 17 oktober 2023
Mijnheer de President,
Een nieuwe terreuraanval heeft gisteren onze hoofdstad getroffen, op de dag van uw aankomst. We zijn in gedachten bij de families van de slachtoffers, die zo laf werden geviseerd terwijl ze vreedzaam op weg waren naar een sportevenement tussen twee bevriende landen.
Dames en Heren, ik nodig u uit om recht te staan en een minuut van stilte in acht te nemen te hunner gedachtenis.
Wij zijn hier vanavond bijeengekomen om onze verbondenheid rond onze democratische waarden, die we zullen blijven verdedigen, gestalte te geven. Onze beide naties, die hun lot verbonden hebben binnen de Europese Unie, kennen elk omwille van hun eigen geschiedenis de zin van het woord democratie. Uw staatsbezoek toont onze wens om onze banden te versterken rond het gemeenschappelijk vertrouwen in de toekomst. Het is in deze gemoedstoestand dat de Koningin en ikzelf uw aanwezigheid hier bij ons verwelkomen.
Mijnheer de President,
We ontmoeten elkaar opnieuw vijf jaar na ons onvergetelijke staatsbezoek aan Portugal. Uw land onderscheidt zich door zijn culturele rijkdom, kan bogen op grootse ontdekkingen en zet zich in voor de toekomst van onze planeet en haar oceanen. Uw bevolking is in de hele wereld geliefd voor haar talrijke kwaliteiten, waaronder haar uitgebreide talenkennis.
Zeshonderd jaar geleden verbleven onze voorouders, Isabella van Portugal en Filips de Goede, in het Coudenbergpaleis. Op exact diezelfde plaats, in het Paleis van Brussel, bespraken we deze middag met u de verschillende uitdagingen waar de wereld mee kampt, en wat we eraan kunnen doen. Allereerst hebben we met ontsteltenis en met grote bezorgdheid gesproken over de tragische ontwikkelingen in het Nabije Oosten, die gepaard gaan met het lijden van ontelbare onschuldige slachtoffers. Daarnaast bespraken we onze voortgezette inspanningen om het Oekraïense volk te ondersteunen, evenals de slachtoffers van conflicten in andere regio’s van de wereld, die vaak weinig aandacht krijgen. Ik juich ook onze gezamenlijke strijd tegen de klimaatopwarming toe. De bosbranden in Serra de Estrela en de overstromingen in België toonden aan dat er geen enkel land nog ontkomt aan de verwoestende impact van de klimaatverandering. Een koolstofneutraal Europa tegen 2050 blijft ons streefdoel. We wezen er ook op hoe belangrijk het is om de biodiversiteit en in het bijzonder onze oceanen te beschermen. Tot slot belichten we onze betrekkingen met ontwikkelingslanden, waarmee Portugal en België hechte banden onderhouden. Zoals u volledig terecht zei in New York, verwacht hun bevolking van ons niet alleen beloftes, maar vooral daadkracht, wat een waardig en voorspoedig leven voor alle burgers ten goede moet komen.
Mijnheer de President,
Laten we even stilstaan bij onze betrekkingen met ontwikkelingslanden, met name in Latijns-Amerika en in Afrika. Veel van deze landen zitten gekneld tussen de gulzigheid van sommigen en de onverschilligheid van anderen. Wij reiken hun een ander model voor interactie aan, namelijk dat van de luisterbereidheid en het vinden van nieuwe partnerschappen. De uitdagingen die zowel zij als wij het hoofd bieden, zijn universeel. Wie begrijpt beter de ambities van die landen dan de Portugezen? Het was uw volk dat als eerste Europeanen voet aan wal zette op Indische, Afrikaanse en Amerikaanse bodem. Het was ook uw volk dat door de eeuwen heen en tot op de dag van vandaag impulsen gaf aan de interactie tussen de continenten.
Morgen tijdens uw bezoek aan Brugge kunt u terugblikken op onze gemeenschappelijke geschiedenis en die interactie herontdekken. Isabella van Portugal en Filips de Goede stuurden gezinnen uit onze contreien naar de Azoren. Nog steeds tonen de namen en de karaktertrekken van hun nakomelingen mooi aan hoe harmonieus onze volkeren met elkaar zijn vervlochten. Die cultuurvermenging is de hoeksteen van de Portugese ziel. En zo denken we aan alle Portugezen die vroeger en nu in verbondenheid hebben geleefd met de culturen waarmee ze in aanraking komen. Ook al roept het wonderbaarlijke saudade, dat zo magistraal tot uiting komt in de fado, eveneens de pijn op die ze voelden toen ze uit hun geboorteland vertrokken en hun dierbaren moesten missen.
Mijnheer de President,
Tijdens uw bezoeken aan Sint-Gillis en Namen zal u ook de Portugese Belgen ontmoeten. Net als in Portugal zal u vaststellen dat de oudere bevolking de azulejos en de bacalhau nog altijd – terecht – in ere houdt, terwijl jongeren de nieuwe technologieën omarmen, ernaar streven onze planeet te beschermen en zich thuis voelen in de Europese kosmopolitische ruimte, waar ze zijn geboren. Portugese auteurs die in België woonden, lieten optekenen dat ze in de ban waren van de bijzondere uitstraling van ons Koninkrijk. Zo schreef auteur Almeida Garrett, de eerste gevolmachtigd minister van Portugal in België, dat net onafhankelijk was geworden, dat “België een soort middelpunt is van een ruime en diverse beschavingscirkel, waar alle stralen samenkomen”. Zijn woorden leken wel een voorbode van ons gemeenschappelijke project, de Europese Unie.
Mijnheer de President,
Onder uw hoede heeft uw land de Europese schuldencrisis achter zich kunnen laten. Onder uw presidentschap groeide Portugal uit tot een ware kweekvijver voor nieuwe technologieën en werd de verwerkende industriële nieuw leven ingeblazen. Portugal werd de wereldwijde pleitbezorger van de oceaanbescherming. Doorheen uw talrijke reizen naar alle windstreken kon u de kleuren van uw land uitdragen. Tegelijkertijd blijft u enorm dicht bij uw landgenoten staan.
Mijnheer de President,
Portugal en België hebben enorme troeven in handen om de uitdagingen van onze tijd aan te gaan. Niemand mag worden vereenzelvigd met zijn lapje grond. Men wordt beoordeeld op zijn karakter en op zijn daden, schreef de grote Portugese auteur Miguel Torga, die zo treffend kon verwoorden wat het betekent om mens te zijn. Ik deel met u de overtuiging dat we samen aan de toekomst kunnen bouwen.
Dames en Heren, ik vraag u om het glas te heffen op de President van de Portugese Republiek en op de diepe vriendschapsbanden tussen de Portugezen en de Belgen.